Menu Zamknij

Jak pracować, aby nie wypalić się zawodowo

Sposoby zapobiegania i przezwyciężania  wypaleniu zawodowemu.

 Wskazówki dla nauczycieli

         Nauczyciel,  jak każda  osoba pracująca w kontakcie z drugim człowiekiem jest narażony na wypalenie zawodowe. Może jednak wpływać na przebieg stresu zawodowego i zapobiegać jego odległym skutkom. Przy kontrolowaniu poziomu stresu zawodowego, radzeniu sobie z nim i zarazem przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu  użyteczne są konkretne działania nauczyciela.

Wymienia się następujące zachowania służące nauczycielom:

  • Wiedza  o zjawiskach towarzyszących pomaganiu innym; w przypadku nauczyciela wiedza o pracy w kontakcie z drugim człowiekiem, głównie  z uczniem.
  • Umiejętność samoobserwacji i analizy własnych przeżyć, a także wgląd w możliwe zależności między własnymi doświadczeniami życiowymi a sposobem pracy z uczniem.
  • Umiejętność wyrażania i dzielenia się swoimi  obciążającymi  przeżyciami z innymi współpracownikami, np. z innymi nauczycielami, przełożonymi w szkole lub bliskimi.
  • Posiadanie grupy odniesienia, którą stanowią koledzy z pracy – nauczyciele, pedagodzy, wychowawcy, dyrekcja lub inni, którzy stykają się z podobnymi problemami.
  • Nawyk regularnego, częstego omawiania pracy ze szczególnie trudnym uczniem, czy problemową klasą w czasie spotkań rady pedagogicznej, zespołu wychowawczego (superwizja, konsultacja).
  • Zachowanie równowagi między życiem osobistym a zawodowym.
  • Równoważenie obciążenia bezpośrednimi kontaktami z uczniami i ich rodzicami innymi zajęciami zawodowymi, na przykład pracą dydaktyczną lub badawczą, szczególnie taką, która pozwala na  konceptualizację problemów wynikłych z pracy w szkole.
  • Możliwość zachowania ilościowej równowagi pomiędzy „trudnymi” a „lżejszymi” uczniami i ich sprawami z różną problematyką.
  • Znajomość własnej wydolności psychofizycznej i dostosowanie do niej rytmu pracy.
  • Umiejętność wyznaczania realistycznych celów pracy oraz granic własnej odpowiedzialności za ucznia i sprawy szkolne.
  • Stałe poszukiwanie wiedzy profesjonalnej i możliwości rozwoju zawodowego.
  • Poszukiwanie innych, wspomagających pomoc psychologiczną, możliwości rozwiązywania problemów ucznia.
  • Posiadanie zainteresowań i aktywności pozwalających utrzymać i wzmacniać optymizm.
  • Umiejętność dostrzegania pozytywnych wartości własnej pracy.

W literaturze fachowej często przedstawiane są konkretne zalecenia dla nauczycieli zagrożonych wypaleniem zawodowym, które zmodyfikowane do potrzeb indywidualnych nauczyciela i zastosowane nawet w skromnym wymiarze mogą znacząco zmienić codzienność każdego przeciążonego pedagoga.

Wśród nich zwraca się uwagę na:

  • podjęcie przynajmniej jednego zajęcia w czasie wolnym, które nie wiąże się z zawodem nauczyciela;
  • zrezygnowanie ze starych materiałów nauczania i zastąpienie ich nowymi;
  • porzucenie dotychczasowych przyzwyczajeń w pracy;
  • znalezienie możliwości koleżeńskiej współpracy w nauczaniu;
  • zainwestowanie energii w tematykę zajęć, które szczególnie interesuje nauczyciela;
  • przyłączenie się do grupy nauczycieli rozwiązującej wspólny problem uczniów;
  • pozostawienie spraw szkolnych w szkole i nieprzenoszenie problemów zawodowych na teren domu;
  • stworzenie domu jako sfery wypoczynku od szkoły;
  • zastanowienie się nad podwodami, dla których osoba została nauczycielem i sprawdzenie na ile te powody są nadal aktualne.

Inne konkretne wskazówki, jak poradzić sobie ze stresem w pracy, aby nie doszło do rozwoju zespołu wypalenia zawodowego podają nauczyciele-praktycy dla przemęczonych pracą w szkole kolegów:

  • Planuj swoje działania- równomiernie rozkładaj siły w ciągu dnia.
  • Dbaj o rytm i regularność codziennych działaniach. Wypoczywaj.
  • Dziel się pracą z innymi.
  • Wyrażaj uczucia. Dostarczaj sobie przyjemności.
  • Unikaj rozmów na temat pracy w szkole podczas spotkań z przyjaciółmi.
  • Rozwijaj swoje zainteresowania, pasje, pielęgnuj czas dla siebie.
  • Dostrzegaj pozytywy w otoczeniu. Bądź dla siebie wyrozumiały. Doceniaj siebie.

Praca  w kontakcie z drugim człowiekiem – nauczanie, wychowanie –  zwiększa zdolność do empatii i wrażliwość na otoczenie. Zmusza też do stałej refleksji. Daje satysfakcję ze wspomagania pozytywnych zmian w innych, w tym w uczniach. Wzmacnia wiarę w ludzką zdolność znoszenia i przezwyciężania trudności. Uczy wreszcie pokory i ciągłego wzbudzania nadziei na możliwość rozwoju jednostki. Zespół wypalenia zawodowego  i stres  związany z wykonywaniem pracy można przezwyciężyć.

Polecana literatura:

  1. Kordziński, Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu nauczycieli
  2. Lisowska, Kondycja zawodowa nauczycieli
  3. Badura-Madej, J. Piątek, Stres związany z pomaganiem ludziom w kryzysach, w: W. Badura-Madej (red.), Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej
  4. Fengler, Pomaganie męczy
  5. Sofulak, I. Pohorecka, Stres pod kontrolą, Psychologia w szkole, 2007, nr 2