Dysgrafia
(na podstawie
materiałów źródłowych opracowała E.Wilewska)
Dysgrafia
jest trudnością w pisaniu odręcznym, dotyczącą reprodukcji znaków
alfabetycznych i numerycznych. Istnieją różne rodzaje dysgrafii. W większości
przypadków osoby z dysgrafią mają nieczytelne pismo a ich zapisy są
niejednorodne pod względem kompozycji literowej.
Niektórzy dysgraficy są w stanie pisać w sposób czytelny, ale ich tempo pisania
odznacza się nadzwyczajną powolnością lub litery są zbyt małe. Jeśli wracają do
pisania drukowanymi literami, ich zapisy okazują się przypadkową mieszanką
wielkich i małych liter. W każdym przypadku dla osób dotkniętych dysgrafią,
niezależnie od jej rodzaju, pisanie wymaga nadmiernego zużycia energii,
wytrzymałości oraz czasu. Dysgrafia może łączyć się z zdolnościami w wyrażeniu
idei. Samodzielne zapisy w zeszycie wymagają od ucznia zsynchronizowania w tym
samym czasie wielu funkcji umysłowych, takich jak umiejętność organizacji,
pamięć, uwaga, zdolności motoryczne czy wiele aspektów zdolności językowych.
Zręczność i pewnego rodzaju automatyzm w geście graficznym są niezbędne dla
osiągnięcia precyzji, szczególnie przy wyrażaniu własnych myśli. Dla ucznia z
dysgrafią powyższe umiejętności nie są naturalne, dlatego podczas prób
przypominania sobie za każdym razem, gdzie przyłożyć pióro i jak skomponować
list, bardzo często zapomina, co chciał wyrazić. Z powyższych powodów dysgrafia
może być przyczyną niewielkiej aktywności ucznia w klasie, powodować
nieumiejętność przygotowania na czas pracy domowej oraz trudności z
koncentracją.
W późniejszym okresie do wymienionych problemów mogą dołączyć także różne
czynniki emocjonalne, które wynikają z dysgrafii. Dysgraficy są często osobami
inteligentnymi, doskonale czytają, dlatego nieumiejętność jasnego i czytelnego
pisania postrzegana jest u nich jako lenistwo lub zaniedbywanie zadanych
ćwiczeń. Z tego powodu zdarza się, że nauczyciele i rodzice, dążąc do poprawy
wyglądu pisma, każą uczniom kopiować po kilka razy ciągi znaków. Mimo że
poświęcają oni na te czynności również czas pozaszkolny, nie uzyskują
zadowalających wyników. Natomiast rozwijające się w konsekwencji w dziecku
poczucie złości oraz frustracji mogą na zawsze stać się przeszkodą w
rozwinięciu ich prawdziwego potencjału.
Przyczyny
Niektórym osobom z dysgrafią brakuje jedynie koordynacji motorycznej, by
czytelnie pisać. U innych natomiast na czynność pisania mogą wpływać fizyczne
lęki. W większości przypadków przy powstawaniu dysgrafii działają różne systemy
umysłowe. Niektórzy eksperci twierdzą, że dysgrafia jest pewną dysfunkcją we
wspólnym działaniu głównych systemów umysłowych, pozwalających osobie na
tłumaczenie z języka pomyślanego na język pisany (tłumaczenie z grafemu na
fonem, z dźwięku na fonem i ze słów pomyślanych na słowa pisane). Niektóre
badania wykazały, że podzielność uwagi, zdolność zapamiętywania oraz znajomość
materiału graficznego wpływają na umiejętności pisania w ogóle. Z reguły osoba
o nieczytelnym piśmie ma trudności w drobnych ruchach przy pisaniu liter oraz
wykazuje brak zdolności przypominania sobie sekwencji motorycznych dotyczących
formy liter.
Rodzaje
dysgrafii
Istnieje wiele rodzajów dysgrafii. Wewnątrz każdej grupy czynniki indywidualne
mogą mieć inne konsekwencje zarówno przy prognozowaniu, jak i podczas leczenia.
· Dysgrafia
dysleksyjna. Spontaniczne pismo jest nieczytelne, szczególnie w
przypadku tekstu złożonego. Zdolność do pisania tekstów dyktowanych jest
niewielka, natomiast rysowanie oraz kopiowanie tekstów pisanych, jak również
szybkość drobnych ruchów są w zasadzie prawidłowe.
· Dysgrafia
motoryczna. Zarówno spontaniczne pisanie, jak i kopiowanie tekstów są
nieczytelne. Zdolność do pisania dyktowanego tekstu może być prawidłowa, ale
istnieją problemy z rysunkiem. Szybkość drobnych ruchów odbiega od normy.
· Dysgrafia
przestrzenna. Pismo spontaniczne i kopiowane jest nieczytelne. Również
rysowanie sprawia problemy, natomiast ustne sylabizowanie pozostaje w normie.
Diagnoza
Dysgrafia nie może być zdiagnozowana jedynie na podstawie napisanych już
tekstów. Oprócz oceny orientacji przestrzennej, rozmiarów i połączeń symboli
graficznych- liter-, właściwości produkcji i reprodukcji graficznych lub
wykonanych kopii, należy zwrócić również uwagę na postawę piszącego, ustawienie
pióra, nacisk na kartkę papieru, kierunek i rytm gestu graficznego, wysiłek,
obecność skurczy i nacisk na piszącą rękę, umiejętność wzrokowego lub ręcznego
śledzenia pisanego tekstu oraz wiele innych czynników, które można analizować
tylko podczas bezpośredniej obserwacji osoby podczas pisania.
Leczenie i strategie wspomagające
Przy terapii dysgrafii ważnymi elementami są zapobieganie, rehabilitacja i
kompensacja. Na przykład wielu problemom można zapobiec za pomocą wczesnego
treningu mięśni, konieczna jest jednak interwencja specjalisty, który może
opracować indywidualne ćwiczenia, by zwiększyć moc oraz zręczność. Należy
również spowodować, aby uczeń doskonalił znajomość alfabetu przez wiele dni, a
często przez wiele miesięcy.
Przydatne może być także nauczenie dysgrafika komputerowych programów do
pisania, by pominąć komponent motoryczny wymagany przy tej czynności pisania.
Dla wielu uczniów nauka układu klawiatury komputera za pomocą metody
alfabetycznej jest łatwiejsza niż przy użyciu tradycyjnych metod. Możliwość
dotykania klawiszy komputera zamiast pisania odręcznego dla niektórych osób
stanowi nową szansę na naukę wymowy za pomocą różnych metod kinestetycznych.
Osoby te powinny zawsze używać różnych instrumentów służących do pisania, np.
długopisów z uchwytem, którymi łatwiej się posługiwać. Użyteczne może być także
pisanie na lekko pochylonym blacie.
Metodą rozwiązywania problemu dysgrafii jest pozwolenie uczniowi na udzielanie
odpowiedzi ustnych lub nagrywanie odpowiedzi na nośniku audio. Do innych metod
należy zmiana formy zadań klasowych przez ograniczenie konieczności pisania lub
przeznaczenie dłuższego czasu na wykonanie zadania. Dla dysgrafików
przepisywanie z tablicy jest szczególnie trudne, dlatego nauczyciele mogą przygotować specjalnie dla nich kopię notatek lub
syntetyczny schemat, zawierający puste przestrzenie po lewej stronie, które
uczeń musi wypełnić informacjami podsumowującymi. Innym rozwiązaniem może być
kopiowanie notatek od kolegi.
By rozpoznać potrzeby konkretnych osób, należy również sprawdzić, czy preferowane jest pisanie literami drukowanymi, czy też
pismem ręcznym.