M.Domalska,
H.Grudniewska, M.Kołpa
Biofeedback w
logopedii.
Logopedia
to nauka interdyscyplinarna,
wykorzystuje wiedzę z zakresu psychologii, pedagogiki, neurobiologii, lingwistyki,
medycyny. Terapeuci mowy coraz częściej sięgają po nowatorskie, atrakcyjne i
skuteczne metody pracy z pacjentami. Jedną z nich prezentujemy
poniżej.
Geneza
metody EEG Biofeedback
Terapia
Biofeedback uczy
świadomego sterowania czynnością bioelektryczną mózgu, pomaga
wypracować umiejętność samoregulacji,
usprawnia funkcjonowanie jednostki.
Historia
tej metody sięga lat 60-tych XX wieku, kiedy to japoński imigrant dr J. Kamiya po raz pierwszy zastosował w praktyce klinicznej
mechanizm sprzężenia zwrotnego (feed back), dzięki któremu wykazał, że możliwym jest nauczenie się świadomego kierowania aktywnością mózgu.
Rozkwit badań nad tą metodą związany jest z pracami Amerykanina
prof. M.B. Stermana, potwierdził on
skuteczność treningu SMR w leczeniu padaczki, podobne obserwacje niejako „przy
okazji” odnotował w przypadku
nadpobudliwości psychoruchowej. Kolejne lata przynoszą dalsze „odkrycia”
pozytywnego oddziaływania EEG Biofeedback na wiele
innych przypadłości.
Adresat terapii
Biofeedback ma
dwukierunkowe zastosowanie. Pierwszy to edukacyjno
– treningowy, dedykowany osobom zdrowym, pragnącym zwiększyć możliwości swojego mózgu, by sprawniej działać, więcej osiągać, a tym samym
poprawić jakość życia. W tej grupie
pacjentów znajdą się uczniowie chcący zoptymalizować sprawność w nauce, poprawić pamięć, koncentrację uwagi, podnieść samoocenę. Korzyści z
treningów wyniosą także sportowcy, osoby pracujący twórczo, zmagające się ze
stresem. Metoda ta pozwoli rozwinąć
kreatywność, usprawnić motorykę, rozładować napięcie emocjonalne,
podnieść IQ. Tak więc zgodnie z
powiedzeniem „dla każdego, coś dobrego”.
Drugi kierunek –
terapeutyczny ma bardzo
szerokie spektrum oddziaływań. Zastosowany może być w każdej grupie wiekowej.
Przy niwelowaniu objawów nadpobudliwości psychoruchowej, dysleksji,
dysortografii, dyskalkulii, dysgrafii, MPD, autyzmie, Zespole Aspergera,. Dobre efekty oddziaływań obserwuje się u osób z
przewlekłymi bólami głowy, migrenami, padaczką,
po urazie czaszki lub udarze mózgu, depresją,
zaburzeniami lękowymi, w terapii tików i
zespołu Touretta, w zaburzeniach w odżywianiu: bulimii,
anoreksji, a także wspomagająco w
zaburzeniach mowy: jąkaniu, afazji, dysartrii.
Procedury
postępowania przed podjęciem terapii
Zanim przystąpi się do pracy metodą EEG Biofeedback, należy przede wszystkim zebrać informacje
dotyczące medycznych, psychologicznych symptomów, o ewentualnie przyjmowanych
lekach, prowadzonych równolegle terapiach
oraz dokonać analizy dokumentacji. Niezbędne jest wykonanie obiektywnej
diagnozy za pomocą np. EEG, oraz
konsultacja neurologiczna, która winna zawierać dane m.in. dot. dominacji
półkuli mózgowej, braku przeciwwskazań
do podjęcia terapii, ewentualnych wskazówek do jej prowadzenia. Zaleca się także stosowanie innych
procedur diagnostycznych np.: wykonanie
testów neuropsychologicznych, a także ścisłą współpracę z innymi specjalistami
z zakresu opieki zdrowotnej.
Pacjent (bądź rodzic, opiekun) powinien być poinformowany o
przewidywanym czasie terapii, o rzadko
występujących skutkach ubocznych np.: ból głowy, uczucie zmęczenia, lęk, a
także winien mieć świadomość o
możliwości i obowiązku zgłaszania
jakichkolwiek skutków ubocznych terapeucie.
Przebieg treningu.
Na głowie pacjenta terapeuta umieszcza
elektrody, za pomocą których dokonuje rejestracji fal mózgowych wzmacnianych
przez komputer przetwarzający sygnał i przekazujący sprzężenie zwrotne.
Sprzężenie zwrotne - to informacja świadcząca o tym jakie fale mózgowe
przetwarzają obraz w danym momencie. W
trakcie terapii pacjent kieruje grą wyłącznie pracą swojego mózgu, co zostaje
zapisane graficznie. Możliwość wygrywania i przegrywania uczy mózg
rozpoznawania prawidłowego wzorca fal mózgowych. Terapeuta monitoruje przebieg
aktywności poszczególnych części mózgu i może odpowiednio motywować pacjenta do
osiągania jak najlepszych wyników.
Efekty i trwałość
terapii.
Ilość zalecanych sesji uzależniona jest od
rodzaju dysfunkcji, a pierwsze zmiany w
zachowaniu pacjenta mogą pojawić się już po kilku treningach. Czas trwania
terapii ustala się stosownie do wieku i istotności problemu. W każdym przypadku
po terapii zauważmy poprawę, ale nie zawsze będzie to eliminacja wszystkich
niepożądanych objawów, a tylko zmniejszenie ich intensywności. Należy pamiętać
o tym, iż terapia Biofeedback ma charakter
długoterminowy i tak na przykład w
przypadku afazji zaleca się ok.80 sesji,
ADHD –ok. 40-60 sesji, przy czym spotkania powinny odbywać się
przynajmniej raz w tygodniu. Najszybsze efekty dotyczą poprawy zorganizowanych połączeń neuronalnych, dłużej
natomiast trwa odbudowa utraconych funkcji w wyniku przebytych chorób i
doznanych urazów. Wyuczona przez
pacjenta umiejętność jest trwała jeśli będzie wykorzystywana na co dzień.
Dlaczego warto?
Nowatorska metoda jaką jest EEG-Biofeedback daje wiele korzyści: wzrost IQ, poprawę
koncentracji, zwiększenie możliwości poznawczych dziecka, wyhamowanie lub
redukcję wielu zaburzeń, poprawę wyników w nauce, zwiększenie zdolności
zapamiętywania i koncentracji, rozwój zdolności językowych, sportowych i
matematycznych, wyciszenie negatywnych emocji, pomaga też radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Trening
EEG Biofeedback poprawia funkcje odgrywające dużą
rolę w procesie uczenia się, przyczynia się do zmiany stylu życia- dodaje pewności siebie, wpływa
na lepsze kontakty interpersonalne, polepsza jakość życia.
Bibliografia:
1. ThompsonM., Thompson L., Neurofeedback, Wydawnictwo Biomem Neurotechnologie,
Wrocław 2012.
2. Kamila Froń, Materiały szkoleniowe EEG Biofeedback
I stopień, Biomem Centrum Rehabilitacji Poznawczej i Neuroterapii,
Wrocław 2013.